یانیلتماجا

یانیلتماجا

یانیلتماجا یا دیل­دولاشدیرما بخشی از ادبیات شفاهی آذربایجان است که به شکل بازی هم در بین کودکان و هم در بین بزرگترها رایج است. این بازی بدون هیچ وسیله و هیچ حرکت خاصی، فقط با مهارت زبان انجام می­شود. این بازی، ضمن ایجاد فضای خنده و شادی، هم تمرینی برای تلفظ صحیح حروف است و هم نرمشی برای اندامهای صوتی به ویژه زبان، لبها و عضلات آرواره­

در برخی از یانیلتماجاها حروفی که مخرج تلفظ آنها نزدیک به هم است کنار هم قرارگرفته­اند. تکرار سریع و بدون وقفه این کلمات،تمرینی برای تلفظ این قبیل کلمات است. مثل حرف س و ش در نمونه زیر:

بو میس نه پیس میس­ایمیش بو میس کاشان میس­ایمیش

در برخی موارد هم با مهارت خاصی حروفی که از قسمتهای مختلف زبان ادا می­شوند در کنار هم قرار گرفته­اند.

به طور مثال در نمونه زیر حرف پس زبانی “غ” با حرف نوک زبانی “د” در یک جمله قرار گرفته­اند که تکرار سریع این جمله باعث ورزیده شدن نوک و ته زبان می­شود.

داغدان دیغیرلانیر دیغیر دیغیر دیغدیغان

در نمونه زیر حروف ” ق”  و “خ” پس زبانی، حرف “ک” میان زبانی و حرف “پ” نوک زبانی است. تکرار این عبارت باعث ورزیده شدن نوک، میان و ته زبان می­شود.

قیرخ کوپ، قیرخیدا قولپو قیریق کوپ

دیل دولاشدیرماهای زیر را بخوانید و حداقل سه بار بدون وقفه و پشت سر هم تکرار کنید. هر چقدر سرعت شما بیشتر باشد بهتر است.

قاتیقی ساریمساقلانسادا یئمک اولار ساریمساقلانماسادا

آجدیم ساج آسدیم، یادیمدان چیخدی کوللنمه­میش آسدیم

گول گوللوکده، کول کوللوکده

جوجولری جوجه­لره تاپشیردیلار جوجولر، جوجولری بیرجه بیرجه آشیردیلار جوجه­لر

جوت جوجه، جوت جوت جوجه، اوچ جوت جوجه

گؤی جؤنگه، گؤم گؤی جؤنگه، دوم گؤی جؤنگه

دیلیم دیلیم اولاسان آی دیلیم دئدیم دینمه. دیلیم دئدی دینمزایدیم دیندیردیلر دیندیم من

سیزین دامدا وار بئش بؤز باشلی بئش بؤز اردک، بیزیم دامدا وار بئش بؤز باشلی بئش بؤز اردک. سیزین دامداکی بئش بؤز باشلی بئش بؤز اردک، بیزیم دامداکی بئش بؤز باشلی بئش بؤز اردکه دئدی: سیزده بیزیم کیمی بئش بؤز باشلی بئش بؤز اردک­سینیز؟

قالایچی قاسیم قارداش قازانی قالایلایا قالایلایا قالدیریر

چپ کئچی، چپ کئچیدی چپکی کئچیب چپره کئچر.

آشباز عاباس آش آسمیش، آسمیشسادا آز آسمیش .

گئتدیم گؤردوم دره­ده ایکی کار،کور، کورکو ییرتیق کیرپی وار.دیشی کار، کور، کورکو ییرتیق کیرپی، ائرکک کار، کور، کورکو ییرتیق کیرپینین کورکونو یاماماقدانسا، ائرکک کار، کور، کورکو ییرتیق کیرپی، دیشی کار، کور، کورکو ییرتیق کیرپی­نین کورکونو­ یاماییردی.

اینه­نی ساری ساپلا ساپلا، ساپ ساری ساپلا ساپلا، دوم ساری ساپلا ساپلا

بولبول گوله گول-گول دئدی گول گولمه­دی گئتدی. بولبول گوله، گول بولبوله یار اولمادی گئتدی.

چرشنبه قارداش گل چرشنبه­لشک. سن چرشنبه­لشسنده من چرشنبه­لشه­جه­یم، سن چرشنبه­لشمه­سنده من چرشنبه­لشه­جه­یم.

توخماق توخماقلانما

بو قارپیزدا سانجیلاندیرانلاردانیمیش.

جمعه گونو جمعه نامازیندا جبی اوغلو جبرائیلین جیبیندن جیریق جورابلارین جیبیتدیلار.

آتی مین ایتی قوو، ایتی مین آتی قوو

بازاردا نه اوجوز؟ میس اوجوز، دوز اوجوز، کونجود اوجوز.

بوز آتین بوز تورباسین بوش آس باشیندان، آپار ایسلات گتیر یاش آس باشیندان

آشباز عاباس بوزباش آسار او باشدا بو باشدا.

آغ بالقاباق، بوز بالقاباق، بوز بالقاباق، آغ بالقاق( بالقاباق: کدوحلوایی)

قارغا قاریلداییر، کهلیک قاققیلداییر، بولود شاققیلداییر، چاققال واککیلداییر

بایرام گونو گله­جه­ییک بایراملاشماغا. بایراملاشسازدا بایراملاشاجاییق، بایراملاشماسازدا بایراملاشاجاییق.

دمیرچی داداش دایی! ددم دئییر کی دمیری داشا، داشی دمیره دؤیمه­سین.دمیری داشا داشی دمیره دؤیسه داش دئشیلر.

گئتدیم گؤردوم بیر دره­ده، یئددی قارا، قاشقا، تپل، سکیل کئچی وار. دئدیم: آی یئددی قارا، قاشقا، تپل، سکیل کئچی منیم یئددی قارا، قاشقا، تپل، سکیل کئچیمی گؤردوزمو؟ دئدی: سیزین او یئددی قارا، قاشقا، تپل، سکیل کئچی بیزیم یئددی قارا، قاشقا، تپل، سکیل کئچی­نین بالاسیدیر.

کئچیلر کؤچوردولر، کوچه­دن کئچیردیلر. کوچوک قاچدی کوچه­یه. کئچی­لرین کیچیگی، کئچی دئدی کوچویه.

زامانین سامانلیغینا سامان گلینجه، سامان­سیز زامانین سامانسیزلیقدان جانی چیخدی.